بررسی تعویض مفصل زانو در افراد دیابتی
آشنایی با نکات تعویض مفصل زانو در افراد دیابتی و مبتلا به فشار خون
تعویض مفصل زانو (Total Knee Arthroplasty) جراحی نسبتاً شایعی است که کیفیت زندگی بیماران را طی سالهای پس از عمل بهشدت بهبود میبخشد. اما در افراد دیابتی و مبتلا به فشار خون، ریسک عوارض پس از جراحی افزایش مییابد. در این مقاله بهصورت جامع با نکات تعویض مفصل زانو در افراد دیابتی و مبتلا به فشار خون آشنا خواهید شد تا با آگاهی کامل، روند عمل و دوران نقاهت را به بهترین شکل پشت سر بگذارید.
اهمیت مدیریت دیابت و فشار خون قبل از جراحی
پیش از اقدام به تعویض مفصل زانو، کنترل قند خون و فشار خون برای کاهش عوارض قلبی، عفونی و تأخیر در بهبود بسیار حیاتی است.
- اندازهگیری مرتب HbA1c و نگه داشتن آن زیر ۷٪
- هدف فشار خون سیستولیک کمتر از ۱۴۰ و دیاستولیک کمتر از ۹۰ میلیمتر جیوه
- چکاپ قلبی (ECG، اکوکاردیوگرافی) برای شناسایی بیماریهای قلبی همراه
- هماهنگی میان جراح ارتوپد، پزشک غدد و متخصص قلب
ارزیابی قبل از عمل (Preoperative Assessment)
قبل از عمل باید یک برنامه جامع پزشکی تدوین شود:
- بررسی سابقه مصرف داروهای دیابت (انسولین یا خوراکی) و داروهای ضد فشار
- آزمایش خون شامل CBC، عملکرد کلیه، الکترولیتها و تستهای انعقادی
- عکس ساده و گرافی از زانو برای تعیین نوع ایمپلنت
- مشاوره تغذیه برای اصلاح سبک غذایی و کاهش وزن در صورت لزوم
- آموزش بیمار درباره نشانههای عفونت، ترشحات محل جراحی و علائم کنترلنشده فشار و قند
مراقبتهای دارویی Perioperative
کنترل دارویی دیابت و فشار خون در سه فاز پیش از جراحی، حین و پس از جراحی اهمیت زیادی دارد:
- پیش از جراحی
- قطع داروهای خوراکی دیابت تا ۱۲ ساعت قبل از بیهوشی و جایگزینی موقت با انسولین کوتاهاثر
- ادامه داروهای ضد فشار خون (بهویژه بتابلاکرها) بهصورت منظم
- اجتناب از داروهای NSAID برای کاهش خطر خونریزی
- حین جراحی
- پایش مداوم قند خون با گلوکومتر
- تزریق آمپول انسولین در صورت افزایش قند بالای ۱۴۰–۱۶۰
- کنترل فشار خون با داروهای وازوپرسور و نیتروپروساید در صورت افت یا افزایش ناگهانی
- پس از جراحی
- بازگشت تدریجی به داروهای خوراکی دیابت پس از شروع تغذیه دهانی
- تنظیم مجدد دوز فشار خون بر اساس وضعیت همودینامیک
- استفاده از آنتیبیوتیک پروفیلاکسی برای پیشگیری از عفونت محل جراحی
تکنیک جراحی و انتخاب ایمپلنت
در بیماران با ریسک بالا مانند دیابتیها و مبتلایان به فشار خون، نکات زیر در جراحی اهمیت دارد:
- استفاده از ایمپلنتهای مدرن با خواص آنتیباکتریال (مانند کورتیکال طلاپوش یا سرامیک پلیاتیلن ضدعفونیشده)
- برش مینیمال (Minimally Invasive) برای کاهش درد و خونریزی
- نگارش دقیق اندازهگیریهای استخوانی با کمک Navigation یا ربات جراحی
- کنترل دقیق هموستاز و استفاده از داروهای ضدهموفیلی کمکی
- انتقال خون اتولوگ (خون خود بیمار) بهجای ناشر برای کاهش خطر واکنش ایمنی
- مراقبتهای پس از عمل (Postoperative Care)
مدیریت درد و عفونت
- چسب موضعی یا پمپ PCA با مسکنهای اپیوئیدی و غیر اپیوئیدی
- پانسمان ضدآب و ضدحساسیت برای کاهش خطر عفونت
- تزریق آنتیبیوتیک تا ۲۴–۴۸ ساعت پس از عمل
پیشگیری از لخته خون (DVT Prophylaxis)
- تجویز هپارین کموزن مولکولی یا ضدانعقاد خوراکی
- استفاده از جورابهای فشاری (Compression Stockings)
- شروع زودهنگام قدمزدن با واکر یا عصا طبق دستور فیزیوتراپ
کنترل قند خون و فشار
- اندازهگیری قند سه یا چهار بار در روز و اصلاح انسولین بر پایه تغذیه دهانی
- پایش فشار خون هر ۶–۸ ساعت و تنظیم داروهای ضد فشار
- توجه به علائم هایپرانسولینی و هایپرگلیسمی
توانبخشی و فیزیوتراپی
توانبخشی مؤثر، عامل کلیدی در کیفیت نهایی عمل تعویض مفصل زانو است.
- شروع تمرینات انقباض ایزومتریک چهارسر ران و مچ پا در ساعات اولیه پس از عمل
- تمرینات افزایش دامنه حرکت زانو (ROM) تحت نظر فیزیوتراپ
- تقویت عضلات همسترینگ، عضله چهارسر و عضلات لگن طی هفتههای اول
- کنترل بار وزن با استفاده از واکر و عصا تا زمان تثبیت کوتاهمدت
- برنامه آبدرمانی در صورت تأیید پزشک برای بهبود حرکت بدون فشار زیاد
رژیم غذایی و کنترل وزن
تغذیه مناسب باعث بهبود زخم و کاهش التهاب میشود:
- مصرف پروتئین کافی (گوشت کمچرب، ماهی، تخممرغ، لبنیات کمچرب)
- میوه و سبزیجات تازه، فیبر بالا و آنتیاکسیدان
- کنترل کربوهیدرات با شاخص گلیسمیک پایین
- محدودیت نمک برای کنترل فشار خون
- مکملهای ویتامین D و کلسیم برای سلامت استخوانی
کنترل عوارض دیررس
در افراد دیابتی و مبتلا به فشار خون، احتمال شل شدن ایمپلنت، عفونت مزمن و استئوپروز افزایش مییابد. برای پیشگیری:
- ویزیت دورهای هر ۳ تا ۶ ماه برای بررسی بالینی و تصویربرداری ساده زانو
- کنترل منظم قند خون و فشار توسط پزشک خانواده
- ماساژ ملایم اطراف زخم پس از بهبود اولیه برای جلوگیری از تشکیل بافت فیبروتیک
- مشاوره روانشناسی برای پیشگیری از افسردگی و انگیزش بیمار در توانبخشی
جمعبندی
تعویض مفصل زانو در افراد دیابتی و مبتلا به فشار خون نیازمند نکات تعویض مفصل زانو در افراد دیابتی و مبتلا به فشار خون در همه مراحل قبل، حین و بعد از جراحی است. کنترل دقیق قند و فشار، انتخاب ایمپلنت و تکنیک جراحی مناسب، رعایت مراقبتهای پس از عمل و توانبخشی منظم میتواند خطر عوارض را به حداقل برساند و فرصت بازگشت به زندگی فعال را برای بیمار فراهم کند. برگشت سریع به فعالیت و کیفیت زندگی بهتر، پاداش رعایت این نکات خواهد بود.