بررسی نکات مهم برای ورزش بعد از جراحی شانه
جراحی شانه یکی از روش‌های درمانی مؤثر برای مشکلاتی مانند پارگی روتاتور کاف، دررفتگی‌های مکرر، التهاب‌های شدید یا آسیب‌های ناشی از تصادف است. بعد از جراحی، فرایند بهبودی تنها با استراحت حاصل نمی‌شود؛ بلکه بخش بزرگی از آن وابسته به شروع و ادامه‌ی صحیح ورزش‌های توانبخشی است. ورزش بعد از جراحی شانه نقش حیاتی در بازگرداندن دامنه حرکتی، جلوگیری از خشکی مفصل، افزایش قدرت عضلات اطراف شانه و بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ورزشی دارد.
در این مقاله از کلینیک ارتوپدی زانو کلینیک قصد داریم به طور کامل توضیح دهیم که چه زمانی و چگونه باید ورزش را شروع کرد و چه تمریناتی برای هر مرحله مناسب است.
زمان مناسب برای شروع ورزش بعد از جراحی شانه
یکی از سوالات رایج بیماران این است که «چه زمانی می‌توان ورزش بعد از جراحی شانه را آغاز کرد؟». پاسخ به این سوال به نوع جراحی، شدت آسیب، سن بیمار، میزان ترمیم بافت و برنامه‌ی بازتوانی اختصاصی تعیین‌شده توسط جراح یا فیزیوتراپیست بستگی دارد. به طور کلی، شروع ورزش بعد از جراحی شانه به چند فاز تقسیم می‌شود که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
فاز اول: دوره بی‌حرکتی و محافظت
در هفته‌های اول پس از عمل (معمولاً ۴ تا ۶ هفته)، بازو باید کاملاً در اسلینگ یا آویز دست قرار گیرد. هدف در این فاز حفاظت از بافت‌های تازه ترمیم‌شده و جلوگیری از آسیب مجدد است.
هرگونه حرکت فعال شانه ممنوع بوده و تنها حرکات بسیار محدود آرنج، مچ و انگشتان برای جلوگیری از خشکی مجاز است. در این دوره بیمار باید از انجام هرگونه ورزش بعد از جراحی شانه که شامل تحرک شانه شود، خودداری کند.
فاز دوم: شروع حرکات غیر فعال و کمکی
پس از پایان دوره بی‌حرکتی و با تایید پزشک، حرکات غیر فعال آغاز می‌شود. در این مرحله، بیمار با کمک فیزیوتراپیست یا با استفاده از دست سالم خود، شانه‌ی عمل‌شده را به آرامی حرکت می‌دهد. این حرکات، بدون انقباض عضلانی در شانه‌ی آسیب‌دیده انجام می‌شوند. هدف این فاز جلوگیری از چسبندگی بافتی و حفظ حداقلی دامنه حرکتی است.
فاز سوم: شروع حرکات فعال و تقویتی
حدود ۸ تا ۱۲ هفته پس از عمل، بیمار وارد مرحله حرکات فعال می‌شود. در این فاز، فرد بدون کمک خارجی و با استفاده از نیروی عضلات خود، شانه را حرکت می‌دهد. تمرینات تقویتی سبک نیز شروع می‌شود که باید به تدریج شدت آن‌ها افزایش پیدا کند.
انجام صحیح ورزش بعد از جراحی شانه در این مرحله اهمیت بالایی دارد، زیرا تقویت عضلات اطراف شانه به تثبیت مفصل و جلوگیری از آسیب مجدد کمک می‌کند.
فاز چهارم: بازگشت به فعالیت‌های ورزشی و روزمره
حدود ۴ تا ۶ ماه بعد از عمل، زمانی که دامنه حرکتی و قدرت عضلانی به حد کافی بهبود یافته، بیمار می‌تواند به فعالیت‌های ورزشی و روزمره بازگردد. بازگشت به ورزش‌های سنگین‌تر مانند شنا، تنیس یا بدنسازی نیازمند تایید پزشک و انجام تمرینات تخصصی تقویتی و عملکردی است.
انواع ورزش‌های مناسب برای هر مرحله بعد از جراحی شانه
با توجه به حساسیت دوران بهبودی، انتخاب تمرینات صحیح بسیار مهم است. در ادامه انواع ورزش‌هایی که در هر مرحله قابل انجام هستند معرفی می‌کنیم:
تمرینات پاندولی
تمرین پاندولی یکی از اولین تمریناتی است که در فاز حرکات غیر فعال توصیه می‌شود. برای انجام این تمرین، بیمار به جلو خم می‌شود و اجازه می‌دهد بازوی آسیب‌دیده مانند یک آونگ به آرامی جلو و عقب یا به صورت دایره‌ای حرکت کند. این حرکت به افزایش جریان خون و کاهش سفتی مفصل کمک می‌کند.
تمرینات کششی ملایم
در فاز دوم و سوم می‌توان تمرینات کششی ملایم را شروع کرد. این حرکات شامل کشش‌های آرام در جهت‌های مختلف مانند بالا بردن بازو به جلو یا کنار است. کشش‌ها باید بدون درد و با کنترل کامل انجام شوند.
تمرینات تقویتی ایزومتریک
تمرینات ایزومتریک شامل انقباض عضلات بدون حرکت مفصل است. برای مثال، بیمار می‌تواند با آرنج خم شده دست خود را به دیوار فشار دهد بدون اینکه بازو حرکت کند. این تمرینات در تقویت عضلات بدون استرس بیش از حد روی مفصل شانه مؤثر هستند.
تمرینات با کش ورزشی
استفاده از کش‌های مقاومتی سبک برای انجام حرکات کنترل‌شده، یکی از بهترین روش‌ها برای بازسازی قدرت عضلانی است. با توجه به پیشرفت بیمار، مقاومت کش به تدریج افزایش می‌یابد.
تمرینات عملکردی و ورزشی خاص
در مراحل پایانی بازتوانی، تمرینات عملکردی مانند پرتاب توپ سبک، تمرینات واکنش سریع یا تمرینات با وزنه‌های سبک توصیه می‌شود. این تمرینات برای بازگشت به فعالیت‌های ورزشی یا شغلی بسیار مفید هستند.
نقش فیزیوتراپی در برنامه‌ریزی و نظارت بر ورزش‌ها
فیزیوتراپیست‌ها نقش کلیدی در هدایت برنامه‌ی ورزش بعد از جراحی شانه دارند. آن‌ها با طراحی یک برنامه‌ی شخصی‌سازی شده بر اساس نوع عمل، میزان آسیب، اهداف بیمار و وضعیت پیشرفت، کمک می‌کنند تا ورزش‌ها به صورت ایمن و مؤثر انجام شود. فیزیوتراپیست همچنین نظارت می‌کند که حرکات به درستی انجام شوند و از بروز عوارضی مانند چسبندگی مفصلی یا درد مزمن جلوگیری شود.
علائم هشداردهنده‌ای که در صورت مشاهده‌ی آن‌ها باید ورزش را متوقف کرد
گاهی ممکن است در حین یا بعد از ورزش بعد از جراحی شانه علائمی ظاهر شود که نیازمند توقف فوری تمرین و مراجعه به پزشک یا فیزیوتراپیست است. برخی از این علائم عبارتند از:
- درد شدید یا ناگهانی در شانه یا بازو
- تورم بیش از حد یا تغییر رنگ در محل جراحی
- کاهش ناگهانی دامنه حرکتی
- احساس بی‌ثباتی یا لق شدن مفصل
- صدای کلیک یا قفل شدن شانه هنگام حرکت
در صورت مشاهده‌ی این نشانه‌ها، ادامه‌ی ورزش بدون بررسی پزشک می‌تواند آسیب جدی ایجاد کند.
نتیجه گیری
ورزش بعد از جراحی شانه، مسیر بازگشت به یک زندگی فعال و بدون درد است؛ اما این مسیر نیازمند صبر، دقت و رعایت دستورالعمل‌های تخصصی است. آغاز ورزش در زمان مناسب، انتخاب تمرینات صحیح و همراهی با یک فیزیوتراپیست حرفه‌ای، سه ستون اصلی موفقیت در توانبخشی شانه محسوب می‌شود.
به یاد داشته باشید که بی‌توجهی به دردها یا عجله در بازگشت به فعالیت‌های شدید می‌تواند روند بهبودی را مختل کند. بدن شما برای ترمیم به زمان نیاز دارد؛ پس این زمان را به آن بدهید.
سوالات متداول درباره نکات مهم برای ورزش بعد از جراحی شانه
- آیا می‌توان بلافاصله بعد از جراحی شانه ورزش را شروع کرد؟
خیر. معمولاً بین ۴ تا ۶ هفته اول بازو در اسلینگ قرار دارد و تنها حرکات بسیار محدود مجاز است. - چه زمانی می‌توان حرکات فعال را بعد از جراحی شانه آغاز کرد؟
حرکات فعال معمولاً از هفته‌ی هشتم به بعد، تحت نظر پزشک یا فیزیوتراپیست شروع می‌شود. - آیا می‌توان بعد از جراحی شانه ورزش‌های سنگین انجام داد؟
بله، اما فقط پس از طی کردن کامل مراحل توانبخشی و دریافت تایید پزشک. - آیا همه بیماران بعد از جراحی شانه نیاز به فیزیوتراپی دارند؟
تقریباً بله. برنامه فیزیوتراپی منظم بخش مهمی از فرایند بهبودی و بازگشت به عملکرد طبیعی شانه است. - درد هنگام ورزش بعد از جراحی شانه طبیعی است؟
مقدار کمی از درد و ناراحتی طبیعی است، اما درد شدید یا بدتر شونده باید جدی گرفته شود.